Drie boeken die me inspireerden

Nu Mark Zuckerberg zijn eigen boekclub is begonnen, bedacht ik dat ik ook al tijden wilde schrijven over de boeken die mij het meest geïnspireerd hebben. In deze blogpost wil ik dan ook drie boeken laten zien die me gevormd hebben.

Il Principe – Niccolò Machiavelli (1513)

Vaak wordt de filosofie van de Florentijn Machiavelli verkeerd samengevat onder de noemer “Het Doel heiligt de middelen”. Dit is in zwang gebracht door zijn tegenstanders als bijvoorbeeld Frederik de Grote. Maar ook nu zie je dit nog vaak.

Wat hij deed in Il Principe (De Vorst) was de politicologie uit het ideale beeld halen. Als je A wil bereiken dan moet je B doen. Hij oordeelde niet, maar beschreef slechts de beste weg (voor de machthebber), en de daarbij horende consequenties. Toen ik dit in de middelbare school las en besprak met mijn docent Nederlands, schrijver Rein van der Wiel – die net een retraite had gehad bij een Italiaanse Gravin – ging een wereld voor me open. Ineens zag ik overal politiek handelen in. Mijn blik op de wereld was voorgoed veranderd.

In een reorganisatie proces is hij dan ook de gewiekste adviseur die aangeeft: Als je die reorganisatie wil doorvoeren, zijn dit de stappen waarop je dat kan bereiken. In een workshop kan dan ook reden te zijn om te gaan spiegelen. Hoe zou Machiavelli dit hebben geregeld? En dit mag dan wel werken, maar is het ethisch verantwoord om dit proces zo in te gaan?

Ook als analyse tool kan het dienstbaar zijn. In mijn hoofdstuk voor het boek “Faciliteren zonder omwegen” beschrijf ik hoe ik mensen in een workshop help met behulp van Machiavelli en Martin Hetebrij met het ontleden wat hun acties nu succesvol maakte, zodat ze over te dragen zijn.

(Boekwinkel link – We zijn bol.com partner)

Images of Organisation – Gareth Morgan (1986)

Ik studeerde Planologie aan de Universiteit van Amsterdam. Het beeld dat daar van de ruimtelijk ontwikkeling geschetst was dat van mooie visioenen en ideaal beelden, zoals in Peter Hall’s geweldige “Cities of Tomorrow“. Dit werd gecombineerd met een legalistische versie van het instrumentarium dat de planoloog voorhanden lag. Hoe de wereld echt in elkaar zat kwam weinig aan de orde.

En dus week ik uit naar andere universiteiten in faculteit. Bij Politicologie volgde ik “Organisatiekunde”. Hier kwam het boek “Images of Organization” aan bod, een werk dat mij nieuwe perspectieven liet zien. Wat het doen is naar een organisatie kijken op 12 verschillende wijzen. Hij begint bij de tradionale – rationele- kijk op een organisatie van Max Weber. Maar al snel wordt dit opgevolgd door perspectieven als de organisatie als cultuur, als brein, als organisme, als machtsinstrument.

Hoe dit in een workshop uitpakt lijkt me evident. Vooral (midden) management kan vaak bijna alleen maar vanuit het traditionele “harkje” denken. Spelen met deze perspectieven biedt een nieuw beeld van de groep, van het probleem of van de toekomst.

(Boekwinkel link – we zijn bol.com partner)

Misdaad en Straf – Fjodor Dostovjevski (1866)

Wart voor mij de  Russische literatuur van de negentiende eeuw zo bijzonder maakt is het vermogen om het absurde te gebruiken om de menselijke geest te onderzoeken. Zo is het briljante “Dode Zielen” van Gogol waarin iemand dode lijfeigenen opkoopt om winst te boeken. Het is onlangs in een nieuwe vertaling verschenen.

Raskolnikov (links) en de alcoholist Marmeladov, in 1874 afgebeeld door de Russische kunstenaar Michail Petrovitsj Klodt (1835-1914)

In Misdaad en Straf kruipt Dostovjevski in het hoofd van de moordenaar. Het knappe is hoe hij je meeneemt in het denk- en gevoelsproces van deze Raskolnikov. Bijna betrap je jezelf erop dat je zijn redenen begrijpt en het misschien ook wel zou doen..

Wat het mij leerde was hoe gek een redenatie ook kan zijn van de buitenkant, hoe logisch hij kan zijn naar de binnenkant. Dit kijkje in de irrationaliteit van het brein doen we tegenwoordig veel vaker, in bijvoorbeeld het werk van Kahneman en Ariely. En als we weer eens een proces rationeel ingericht, zonder begrip voor groespsdynamica of het onderbewuste, dan denk ik altijd even aan Dostovjevski. Of aan mijn zoon die ik Jens Fjodor Lindeman heb genoemd.

(Boekwinkel link – We zijn bol.com partner)