Beslissen over Wafelijzers en Spookstations

 

We reden door industrieel landschap, verlaten, stations in de midden van niets.

Al eerder spraken we over besluitvorming en rare processen die dit beïnvoeden. Zo leidde Groupthink tot de bouw van de Bijlmerflats. Ook is soms het kiezen tussen waarheid en illusie. Besluiten worden vaak genomen na een proces met een focus op het verkrijgen van informatie, of het afwegen van preferenties. Maar soms is er een realiteit die dit allemaal verandert.

Vandaag neem ik jullie mee naar een extreem voorbeeld hiervan. In de jaren 80 gold in België de zogeheten Wafelijzerpolitiek. Dit betekende dat als het ene landsdeel een grote investering kreeg, ook het andere landsdeel een dergelijke investering kreeg. Omdat dit proces was van koehandel, was de compensatieinvestering vaak groter dan dat landsdeel op dit moment nodig had. Dit leidde tot een hogere staatsschuld, maar ook tot Grands Travaux Inutiles, grote nutteloze werken.

We stonden op een spookstation, waar nog nooit een metro gereden had.

Ik was vorige week op vakantie, vandaar dat dit blog het zonder updates moest doen. Ik was in Wallonie. Ik genoot van Abdijen met uniek bier en de pracht van de Ardennen. Maar door dat ik naast faciliteren ook een achtergrond heb in het ruimtelijk ontwerp, bezoek ik ook meestal een ruimtelijke curiositeit.

En dus trok ik naar Charleroi, genoemd naar koning Karel II. Dit is waarschijnlijk de minst bekende grotere stad van onze zuiderburen. Zoals veel Belgische steden is de stad ontstaan uit een relatief kleine kernstad en omliggende gemeenten. Maar ik kwam niet voor het schone Belfort of voor een goedkope vlucht op haar luchthaven “Brussel-Zuid”. Ik wilde eindelijk wel eens de pré-metro van de stad zien.

Het oorspronkelijke plan (bron Agent Orange)

Situatie 92-2012. Bron Urban Rail

Situatie sinds juni 2013, lijn 3 (2013) en lijn 4 (2012) zijn net open. Bron Wiki

In de jaren 70 was namelijk – voor een stad met de grootte van Eindhoven – een metrosysteem bedacht met 8 lijnen, en door de genoemde wafelijzer politiek was er ineens geld voor. Zeebrugge kreeg immers ook geld. En dus werd begonnen met de aanleg van de Metro Léger de Charleroi.

Maar toen de crisis toesloeg bleek er maar geld om één lijn helemaal af te bouwen, naar Anderleus. Dit was gedeeltelijk een oude buurtspoorweg, die inmiddels door verlaten industrieel landschap gaat. Twee andere lijnen waren in ruwbouw helemaal af, maar werden niet afgemaakt. De metrostellen hiervoor en voor de kusttram werden ook nog aanbesteed bij de noodlijdende Bruxelles-Nivelles fabriek wat ook niet geheel doordacht was.

De oude buurtspoortweg (tot 82) en de toen nieuwe Metro in Anderlues

De beroemde surrealist René Magritte groeide op in Chatelet. Het zou hem genoegen doen dat de lijn naar zijn stad er surrealistisch uit ziet. De lijn is helemaal afgebouwd. Stations zijn er inclusief bankjes en naamborden. Viaducten zijn af, er is bovenleiding. Maar er heeft nog nooit een Metro gereden.

Zelfs het naambordje hangt er

Een goede afloop

Maar er is hoop. Met geld van de Europese Investeringsbank is er in de jaren  2005-07 eens goed naar de situatie gekeken. Welke delen zijn nu echt essentieel voor het netwerk? Waar ligt de grootste behoefte? En welke verbeteringen kunnen we relatief goedkoop realiseren.

En dus is nu de lijn (M4)naar Soleilmont gerealiseerd. Oude stations die er in ruwbouw lagen zijn eindelijk gerealiseerd. Zoals Marabout, dat volkomen overgroeid was. Andere stations bleken toch niet handig te liggen, gezien de ruimtelijke ontwikkelingen van de laatste 30 jaar.

Modern eindpunt

Belangrijker was het sluiten van de centrale ring. Alle metrolijnen reden immers over deze ring. En dat dit rondje tussen Parc en Charleroi Zuid werd onderbroken zorgde ervoor dat zelfs de afgebouwde metrolijn niet echt aanvoelde. De oplossing bleek uiteindelijk niet er een metrorondje van de te maken, maar de laatste halte bovengronds (met een vrije baan aan te leggen)

Charleroi-Sud vanaf Villette

En tenslotte werd lijn 3 naar het noorden geopend. Hiervoor kon grotendeels worden gebruik gemaakt worden van het lijntje dat er al lag naar de remise. Deze lijn – ook vroeger een buurtspoorweg – werd samen met de Brusselsesteenweg waar ze op ligt opnieuw ingericht/aangelegd.

Lijn 3 op de Chaussee de Bruxelles

Besluiten en de Realiteit

Wat kunnen we hier nu uit opmaken. Allereerst dat het een geweldige ervaring was om in een spooksttion te staan. Heel bizar.

Maar belangrijker is dat heel veel zegt over hoe besluiten vaak eigenlijk worden genomen, ondanks alle theorieën. Regelmatig is het afweging van belangen die helemaal niets met een besluit te maken hebben. Maar dan is het de zaak vervolgens in de uitvoering kritisch te blijven naar hoe zo’n een besluit kan worden geïmplementeerd. En dan kan van een wafelijzer meer worden gemaakt dan slechts een curiositeit voor een geek als ondergetekende, maar een systeem dat de stad past.

Veel meer foto’s die ik heb gemaakt vind je in deze set op flickr.