Balkenende vs. Nietzsche
Balkenende's oproep voor verwijzingen naar de joods-christelijke traditie in de EU-grondwet zijn volgens mij juist in strijd met de Europese traditie. Niet alleen wilde het christelijke gedeelte van de traditie het joodse gedeelte gedurende de laatste twee millennia er voornamelijk uithalen en mist het de islamitsche traditie van Spanje tot Hongarije, maar het gaat ook voorbij aan de ontwikkeling van die Europese traditie.
Kant revitaliseerde de Europese filosofie met zijn 'Kritik der reinen Vernunft' (Kritiek van de zuivere Rede). Hierin scheidt hij duidelijk de wereld van wat we geloven, van de wereld waarin we alles weten. Schopenhauer bouwt verder op die laatsgenoemde wereld verder door in zijn 'Wereld als Wil en Voorstelling' te bekijken hoe het Boeddhisme voor bij gegaan was aan de notie van een god, en door de godsbewijzen van Thomas van Acquino te ontzenuwen.
Nietzsche zag dit en verklaarde god daarom dood. Hij concludeerde dat de mensen zelf god hadden gedood door hem weg te rationaliseren en zijn acties te verklaren door wetenschap. Voor hem betekende dit dat het normen en waarden patroon dat uit het geloof voortkwam hiermee ook onder druk kwam te staan. In Aldus sprak Zarathustra geeft hij zijn visie weer. In de twintigste eeuw vulde Europa en de rest van de wereld zelf deze leemte in.
De Europese traditie waaraan Balkenende refereert is dus al lang de inconsequente typering die hij van pre-19de eeuws Europa geeft voorbij, en daarom is het goed dat hij de strijd om de opname van een joods-christelijke traditie aan het verliezen is.
Hallo Rick,
mooi stukje opinie voor op je site. Is er een speciale reden dat je daar op dit moment over schrijft?
Het blijft natuurlijk een lopende discussie, hoewel enige maanden geleden alweer bekend is geworden dat de verwijzing naar de joods-christelijke traditie het niet gehaald heeft. Ik ben er zelf niet super rouwig om, de traditie laat zich ook op andere manieren wel blijken. Ik kan me ook wel voorstellen dat het niet-gelovigen tegen de borst stuit en het EU-verdrag is toch voor iedereen.
Mijn inhoudelijke reactie op de tekst is dat de joods-christelijke traditie (zie jouw laatste paragraaf) ook in onze tijd nog een grote rol blijft vervullen. Bepaalde kenmerken ervan blijf je ook in onze tijd terugzien, bijvoorbeeld antwoorden op ethische vraagstukken, sociaal-culturele aspecten, etc. Het feit dat er in de 19e eeuw kritisch tegenover de traditie wordt gestaan (door filosofen e.a.) wil nog niet zeggen dat zij daarmee de traditie dood kunnen verklaren. Ze zijn het niet eens met de uitingen van de traditie, maar daarmee blijft hij nog wel bestaan.
Daarnaast staan de discussies waar jij naar verwijst (Kant, Schopenhauer, Nietzsche) allemaal in het teken van de joods-christelijke traditie (c.q. zetten zich er tegen af). Het feit dat je ergens over in discussie gaat, betekent dat je ook erkent dat iets bestaat. Je zit in die traditie om je ertegen af te kunnen zetten.
En verder is het juist een kenmerk van die traditie, dat dergelijke discussies mogelijk zijn. Vrijheid van meningsuiting, rol van de rede etc.
Volgens mij is het punt nog niet aangebroken dat de Europese traditie (van de afgelopen 2000 jaar) plaats heeft gemaakt voor een nieuwe traditie. Daarvoor moet nog wel wat meer gebeuren.
Succes met de site! Rosanne